معماری باروک
نخستین جنبش بین المللی در هنر و معماری، شیوه باروک، در ابتدای سده هفدهم از رم سرچشمه گرفت و سپس در سراسر ایتالیا، اسپانیا، فرانسه، آلمان و انگلستان و سپس اسکاندیناوی، روسیه و بخش هایی از آمریکای جنوبی رواج یافت و تا نیمه سده هجدم ادامه پیدا کرد.
معماری باروک با بسط اندیشه های نوزایی (رنسانس)، در کشورهای مختلف به گونه های مختلف ظاهر شد. به عنوان بخشی از اصلاحات کاتولیک، این تلاشی منحصر به فرد از جانب کلیسای کاتولیک برای قوت بخشیدن به تصویر خود، نمایش قدرت و ایجاد جاذبه احساسی و عاطفی در وفادارانش از راه هنر و معماری بود.
هنر باروک با منحنی های فراوان نقشه های پیچیده خطای دید هیجان، شکوه و عظمت و جلوه های نور و سایه شناخته می شود. فضاهای داخلی و نماهای بسیار آراسته مرز میان هنر و معماری را در این شیوه کم رنگ می کند.
بسیاری از ساختمان های باروک رنگ های درخشان و سقف های نقاشی شده دارند. واژه باروک احتمالا از واژه ای پرتغالی Barocco به معنی مروارید صیقل نیافته گرفته شده است.
معماران برجسته شیوه باروک
معماران برجسته باروک مانند لورنزو برنینی (Gian Lorenzo Bernini)، فرانچسکو بورومینی (Francesco Borromini) و پیترو دا کوروتونا (Pietro da Cortona)، در ابتدا، با هم در کار ساخت کاخ باربرینی (Baberini) بودند که معماری به نام کارلو مادرنو (Carli Maderno) آن را آغاز کرده بود، اما به رقبای سرسخت هم تبدیل شدند.
برینی مجسمه ساز برجسته باروک و شاعر و نقاش هم بود، مجسمه های او زرق و برق و شکوه تماشایی دورانش را عینیت می بخشید.
از میان آثار معتبر او یکی هم شامیانه آرامگاه سنت پتر از برنز زراندود و تزئینات چهار ستون زیر گنبد به علاوه مجسمه های عظیم است.بارومینی که در اصل بنا بود، با در هم آمیختن متهورانه عناصر و تناسبات از چارچوب سنت ها سرپیچی کرد.
کلیسای سانتی لوکای مارتینا (Santi Luca e Martina) اثر کورتونا، یکی از نخستین نماهای منحنی باروک در رم است و دیگر اثرش، کلیسای سانتا ماریا دلا پاچه (Santa maria della pace)، رواقی عجیب و نیمه بیضوی شبیه معابد دارد.
ونیز؛ معماری ایتالیایی یا اسلامی
معماری ونیز آمیزه ای از معماری بیزانس، معماری اسلامی و معماری ایتالیایی است. اوج نوزایی را معمار و مجسمه ساز برجسته یاکوپو دانتونیو سانسوین (Jacopo d’Antonio Sansovino) به ونیز معرفی کرد؛ خصوصا در کتابخانه مارچانا (Biblioteca Marciana) و ضرابخانه (Zecca) مشرف به قصر دوک. پالادیور ادعا کرده است که کتابخانه با 21 طاق نما و پلکان طاق دار بهترین بنایی است که از دوره باستان برافراشته شده است.
معماری به نام اسکاموزی (Vincenzo Scamozzi) کتابخانه سانسوین را توسعه داد و کلیسای سن جورجو ماجوره (SanGiorgio Maggiore) و تاتر المپیک (Teatrico Olimpico)، بناهای نا تمام پالادیو را پس از مرگ او تکمیل کرد.
رساله او نظریه معماری جهانی (The Idea of a Universal Architecture) و آثارش مانند کاخ کونتارینی (Palazzo Contarini) پیوندی است میان معماری اوج نوزایی و باروک.
معماری دیگری به نام بالداساره لونگینا (Baldassare Longhena) که هم درس اسکاموزی بود، پروکوراتیه جدید (Procuratie Nuave) اسکاموزی را در میدان سنت مارک ونیز کامل کرد.
کلیسای سانتاماریا دلا سلوته (Santa Maria della Salute) تاثیر کلاسیسیسم پالادین را نشان می دهد و اثر دیگرش کاپزارو مثالی از معماری باروک ونیزی است.
کاخ ورسای
کاخ ورسای در فاصله سال های 1710-1668 برای لویی چهاردهم، خورشید شاه، ساخته شد. معماران اصلی بنا لویی لو وا و اردوءن مانسار بودند که همکارانی زبده در طراحی فضای سبز و حیاط کاخ داشتند. مانند آندره لونتر و شارل لو براون.
ورسای به یکی از بزرگترین کاخ های سلطنتی جهان، قله دست نیافتنی باروک فرانسه و تجسمی از مطلق گرایی سلطنت تبدیل شد. کاخ اصلی در مرکز و دو بال آن در طرفین حیاط چهار گوشه اش قرار گرفته است.
مجموعه کاخ ورسای دارای چندین تالار مجلل است. تالار آیینه یکی از درخشان ترین آن ها و یکی از مشهورترین تالارهای جهان است. کاخ ورسای با مجموعه تزئینات مجلل و بی مانندش به هنر تزئینی جانی دوباره بخشید. از سال 1682 تا 1789 نزدیک به 3000 نفر اعم از پادشاهان و اشخاص دربار سلطنتی فرانسه در کاخ ورسای زیستند.
صومعه ملک
صومعه ملک (Melk Abbey) عمارتی است در کنار دانوب در اتریش. این عمارت بر مبنای طرحی از یاکوب پرنتوور (Jakob Prandtauer) آغاز شد و پس از مرگ معمار در 1736، زیر نظر خواهرزاده اش ژوزف مونگنست (Joseph Munggenast) تکمیل شد.
این کلیسا و صومعه بندیکتی بزرگترین عمارت بندیکتی در تمام اتریش و آلمان است و سنگری برای مذهب کاتولیک و نمونه ای مثالین از رویکرد روحانی معماران این کشور به باروک به شمار می آید.
در محوطه صومعه قرن یازدهمی، ساختمان پر ابهت اخرایی و سفید با گنبدش که فانوسی نامانوس بر تاج خود دارد قرار گرفته است. عمارت دو برج ناقوس با گنبد پیازی دارد.
ساختمان مرکزی شامل تالار مرمرین بزرگ و کتابخانه ای دو طبقه است.نقاشی های زیبای سقف، تزئینات طلاکاری و مجسمه ها اثر یوهان میشائیل رتمایر (Johann Michael Rottmayr)، پاول تروگر (Paul Troger)، لورنزو ماتیلی (Lorenzo Mattielli) و پتر ویدرین (Peter Widerin) است.
کلیسای جامع سنت پاول
تا اواخر سده بیستم، کلیسای جامع سنت پاول بلندترین ساختمان در افق لندن بود. جایگاه این کلیسا بر تپه لوجت (Ludgate)، 1400 سال، محل پرستش بوده است. کلیسای جامع رن در 1708 تمام شد و جای کلیسای قدیم سنت پاول را که در آتش سوزی 1666 ویران شد، گرفت.
این کلیسا ترکیبی از معماری باروک، معماری گوتیک، معماری کلاسیک و معماری سده های میانه است.ویژگی بارز این کلیسا گنبد 111 متری آن است. کلیسای سنت پاول که در نقشه ای صلیبی طراحی شده، رواقی کلاسیک در هر سو دارد.
رن با برج هشت ضلعی خاص فانوس کلیسای الی (جایی که عمویش اسقف آنجا بود) آشنا بود و راهروهایش که هم اندازه ناو مرکزی اش بودند.
او از طرح این کلیسا برای طراحی کلیسای سنتاول استفاده کرد. مانند باسیلیکای سنت پتر در رم، گنبد این کلیسا هم دو لایه است و جبهه غربی کلیسا با الهام از نمای شرقی لوور طراحی کلود پرو طراحی شده است.
یوهان نیومن
یوهان بالتازار نیومن (Johan Balthasar Neumann)، معمار باروک، بیشتر در شهرهای بامبرگ و فرزبرگ در باواریا کار کرد. روش منحصر به فرد او در ترکیب عناصر بوهمی، ایتالیایی، اتریشی، و فرانسوی بود که ساختمان هایی موزون و متقارن می آفرید. او برای فضای داخلی ساختمان هایش سبک جدیدی از روکوکو اتخاذ کرد.
آثار نیومن دقیق، خوش رنگ و سرزنده و بدون هر گونه سنگینی و تکلف برخی از آثار باروک باقی مانده بود. او از تقارن و تناسب برای ایجاد جلوه های حیرت انگیز بصری بهره می برد. به ویژه در طراحی کلیساها و قصرها مانند ورتزبورگ.
گنبدها و طاق ها آهنگ ها فریبندگی و زیبایی را در نظر بینندگان بیشتر می کرد و نور از میان پنجره های بزرگ با تزئینات بسیار، نقاشی های دیواری و طلاکاری ها به درون راه می یافت.کلیسای زائران او در شهر گسفاینشتاین (Gossweinsetin) ساختمان بزرگی با نمای ماسه سنگ است. با دو برج بلند با چشم انداز شهر.